‘We zijn de verkeerde kant uitgegaan’

De zussen Tonny (1935) en Ans Hemmerlé (1937) groeiden op aan de Bijnkershoekstraat in Arnhem in een gezin met zes kinderen. Na de evacuatie kwamen ze via Velp in Amsterdam terecht.

Ans: ‘Op 17 september 1944 zaten we in de Kindermis in de Walburgkerk. Toen de bombardementen begonnen, werden we allemaal naar huis gestuurd. Onderweg hebben we een paar keer geschuild in portieken. Toen we thuiskwamen kroop ik onder de divan.
Tonny: ‘We moesten van vader aangekleed op stoelen in de kamer slapen. Hij had alles al ingepakt voor als we moesten vluchten. Toen we het evacuatiebevel kregen, moesten we allemaal onze winterkleren aantrekken. We zijn naar Velp gelopen en kregen daar onderdak in een grote villa, met wel veertig anderen. Na een paar dagen is moeder daar ook gekomen, zonder baby, want alle baby’s waren naar Park De Hoge Veluwe gebracht.’
Omdat het in Velp te gevaarlijk werd, vertrok het gezin richting Amsterdam. Tonny: ‘In Barneveld hebben we overnacht in een schoolklas, gewoon op de grond. De volgende dag heeft vader een auto met een aanhanger geregeld en zijn we naar Soest gereden.’
Ans: ‘Daar hebben we in het stro boven een paardenstal geslapen. Dat vond ik heerlijk. Ik weet ook nog dat ik de hele tijd een rieten tasje bij me had met een pak havermout. Daar moest ik goed op passen.’

 ik had de hele tijd een rieten tasje bij me, met een pak havermout

In Amsterdam konden ze niet bij elkaar blijven, maar werden ze bij verschillende tantes ondergebracht. Ans: ‘Ik was een beetje jaloers omdat de kleintjes wel bij onze ouders mochten blijven. Misschien was ik ook bang dat ze mij zouden achterlaten.’

Het poesiealbum dat ze toen van haar tante kreeg, heeft ze altijd bewaard.
Tonny: ‘Door naar Amsterdam te gaan zijn we eigenlijk de verkeerde kant uitgegaan, want daar kwamen we in de hongerwinter terecht.’
Na de bevrijding werd hun jongste broertje via het Rode Kruis opgespoord. Hij bleek te zijn geadopteerd. Het huis in Arnhem was leeggehaald. Ans: ‘In een sloot in de buurt zagen we het blauwe wiegje liggen dat voor ons jongste broertje had klaargestaan.’

Tonny heeft ook het schilderijtje teruggevonden dat ze voor haar eerste communie had gekregen. ‘Dat heb ik altijd bewaard omdat het van voor de oorlog was.’ Haar communiejurk, die bovenop een wasketel onder de vloer was verstopt, was niet voor haar zusje bewaard gebleven: ‘Die zat vol granaatscherfjes.’