“Naar huis”, zei de koster

Frits Kusters 10 jaar

Hommelseweg in de oorlog

Heel veel Arnhemmers zijn vanaf de kansel gewaarschuwd, na het toenemend vliegtuigrumoer en naar huis gestuurd.
“Ik zie ze nog vallen”, vertelt Frits, de bommen die op de grote Duitse garage aan de Bloemstraat vielen, ze leidden de eerste serieuze oorlogservaringen in, van de toen 11 jarige Frits Kusters, zoon van de bekende bakkerij van vader Kusters aan de Hommelstraat in Arnhem.
En naar boven rennend, zag Frits even later de para’s in de verte uit de vliegtuigen springen.
Frits zag op straat de eerste vluchtelingen, die vanuit de binnenstad kwamen en hun toevlucht verder aan de Noordkant van Arnhem zochten.
Er was veel lawaai, geschiet in de verte, richting Rijnbrug, rumoer op straat na de eerste ontplofte bommen in de Bloemstraat, kortom, er dreigde chaos.
In de kelder, onder de meelzolder en de wagenloods van de bakkerij vonden een aantal buurtbewoners voorlopig onderdak. Ze konden mooi meehelpen met brooddeeg kneden, omdat de elektriciteit was uitgevallen en alles met de hand moest worden gedaan. Ondanks de oorlogsomstandigheden vond vader Kusters het zijn plicht om de klanten nog zoveel mogelijk te blijven voorzien van brood ook al was dat gerantsoeneerd. Tenslotte was er nog voldoende meel in voorraad om de winkel te openen voor de hongerende Arnhemmers.
Het gezin Kusters bestond uit de ouders, acht kinderen en een inwonend nichtje. Frits was de jongste zoon van het stel. Als dan op Zaterdagavond 23 september om 18.00 uur het bevel komt, dat binnen twee uur iedereen ten Zuiden van de spoorlijn het huis en de wijk moet hebben verlaten, komt vader Kusters als geboren organisator in actie.
In no time werden de bakfietsen opgeladen en trokken de elf, stevig doorstappend, richting Klarendalseweg, waar zij tegenover de Menno van Coehoornkazerne een leegstaand huisje troffen dat, in ieder geval op dat moment even betrokken kon worden. “Maar ja”, stelt Frits met een twinkeling in de ogen, “als je met meisjes in de puberleeftijd tegenover een kazerne woont, dan worden vaders en moeders wel eens een beetje zenuwachtig”.
Toen ook dat deel van Arnhem moest evacueren trok de familie verder naar Velp, ze kwamen terecht in het huis van een leraar van de Hanze avondschool.
Met elf personen erbij werd het toch wel overvol in die woning.
Toen op bevel van de Wehrmacht een kamer werd gevorderd, voor vijf jonge soldaten, nam vader Kusters het besluit om met z’n allen richting Gouda te vertrekken.