Mijn moeder nam alleen haar naaimandje mee

Tijdens de oorlog woonden we in de Hoornestraat nr. 28 in Arnhem. Mijn vader was begrafenisondernemer en had zijn zaak aan huis. Zijn naam Von Burg was lastig. De Duitsers wilden dat hij in het leger kwam, omdat ze dachten dat hij Duitser was! Door onze stamboom konden we aantonen dat we uit de buurt van Basel (Zwitserland) komen. Onze familie had en heeft daar een horlogefabriek.
Landingen
Het was zondag en ik zat bij de kindermis. Na afloop zeiden de nonnen dat we binnen moesten blijven. Stilletjes liep ik met een paar kinderen weg door de zijuitgang. Thuis nam pappa ons mee naar de zolder. Voor het zolderraam had hij een tafel gezet. Als we daar op stonden konden we de parachutisten zien!
Evacuatie
Mijn vader was 40 en mijn moeder 44 jaar toen we moesten evacueren. Mijn moeder wilde van alles mee nemen. Dat vond mijn vader onzin. Hij dacht dat we snel weer terug zouden zijn.

Omdat het zo snel moest gebeuren nam mijn moeder alleen haar naaimandje mee vol klosjes garen en kaartjes wol.
De tocht
We liepen tot de Woeste Hoeve. Mijn ouders, het dienstmeisje en vier kinderen. Ik was de oudste en 13 jaar. Mijn jongste zusje van 3 jaar huilde van honger en moeheid. Bij de Woeste Hoeve konden we verder met paard en wagen. Via kennissen, die een vleeswarenfabriek in Wilp hadden, konden we naar Wilp aan de IJssel. Daar werden we ondergebracht bij boeren.

Ik sliep in een soort kast

Ik had met mijn ouders, broer en zusjes van Arnhem tot de Woeste Hoeve gelopen. Daarna gingen we met paard en wagen naar Wilp. De eerste boer kon maar 5 mensen opvangen. Ik moest 200 meter verderop naar een andere boerderij met het dienstmeisje. Zij ging na 2 dagen weg, omdat ze haar ouders had terug gevonden.

Ze sliepen met zijn vijven in een soort kist

Ik sliep in een soort kast met een plankje voor mijn spullen. De boerenfamilie beschouwde mij als volwassen. Ik moest met van alles helpen zoals sokken stoppen. Die sokken waren ongewassen, net als de mensen zelf. Ook moest ik een keer naar de voeten van de boer kijken omdat hij last had van schimmel.
Ik ging elke avond naar mijn ouders. Soms was het zo stikdonker dat ik op de tast van boom tot boom liep en telde of ik er al was. Ze sliepen met zijn vijven in een soort kist.
Mijn vader ging soms op de fiets naar Deventer om eten te zoeken. Ik zat dan achterop. Mijn gezicht in verband gewikkeld. Mijn vader zei, als ze hem aanhielden, dat ik een besmettelijke ziekte had. Dan lieten ze je gauw door. Bij de molenaar kreeg mijn vader op zondag soms wat bloem. Dat gaf hij aan de mensen waar ze inwoonden. Mijn tante fietste helemaal uit Rotterdam naar Wilp voor eten. Wij hadden niets, maar leden ook geen honger.

Mijn tante fietste helemaal uit Rotterdam naar Wilp voor eten

Elke zondag liepen we drie kwartier naar de kerk in Busloo. Ik liep zoals iedereen op klompen. Dat ging prima. Mijn jongere zusje kon er niet tegen. Mijn moeder naaide daarom van tijk een soort sloffen. Zo blij dat ze haar naaimandje had!
Mijn kleinste zus van drie speelde graag met de kinderen van Krosse aan de overkant van de weg. Zij waren heel arm en hadden een groot gezin. Vader Wegeling, de man waar mijn ouders opgevangen werden, zei altijd voor de grap: ‘Ga jij maar in het kippenhok’. Op een keer kreeg ik van Duitsers een snoepje. Mijn ouders ondervroegen me streng of er nog iets anders gebeurd was. Ik was met 13 jaar een naïef meisje: geen idee had ik wat ze bedoelden met die vraag!
Bij luchtalarm moesten we in de schuilkelder achter de boerderij. Ik kreeg een keer op mijn kop omdat ze keuteltjes vonden. Ik heb mijn hele leven last van obstipatie, kan niet alles eten.

Besef dat je in vrijheid leeft

Terugkeer en wederopbouw
Ons gezin: vader, moeder en drie kinderen, mocht eerder dan anderen terug naar Arnhem in verband met het werk van mijn vader als begrafenisondernemer.
Toen we terug kwamen was ons huis helemaal leeg. Alles was weg. Het enige wat we later terug vonden was de piano. In een ander huis. Bij de HARK* konden mijn ouders meubels halen. Onder andere een hele mooie eethoek!
In die tijd kreeg ik dysenterie** en moest een poos in het ziekenhuis liggen. Daarna ben ik weer naar school gegaan en heb de opleiding voor directiesecretaresse gedaan.
Invloed
Ik ben blij om te leven! Soms heb ik moeite, hoe royaal ze allemaal doen. Zelf heb ik een evenwichtig karakter, wat me hielp en helpt om alle narigheden die ik heb mee gemaakt goed door te komen. Ik heb geen scheiding meegemaakt, geen ellende. Maar moest wel afscheid nemen van drie partners die stierven.
Herdenken
In het begin betekenden de herdenkingen veel. Nu kijk ik op 4 mei naar de televisie. En leef zo mee. Koninginnedag is wel heel belangrijk voor me.
Voor de komende generaties geef ik door: sta af en toe stil bij je leven en: besef dat je in vrijheid leeft!